Γράφω το παρών άρθρο παριστάνοντας όχι έναν ειδήμονα, έναν καλό φωτογράφο αλλά ένα άτομο το οποίο έχει μια ψηφιακή φωτογραφική μηχανή ( όπως σχεδόν όλοι στις μέρες μας ) και που θέλει να μοιραστεί μαζί σας κάποια πράγματα που είναι απαραίτητα αν θέλετε να γυρίσετε το κουμπάκι της φωτογραφικής σας μηχανής σε μια θέση, εκτός του AUTO ( αυτόματο ) !!! Δεν απευθύνομαι στους κατόχους πανάκριβων DSLR κτλ ( οι οποίοι έτσι και αλλιώς ήδη γνωρίζουν τα παρακάτω ) αλλά σε όλους αυτούς που έχουν μια συνηθισμένη ψηφιακή φωτογραφική μηχανή. Πρέπει να πω εδώ ότι στην θέση AUTO, δηλαδή όπου η φωτογραφική μηχανή επιλέγει τις βέλτιστες ( κατά την άποψή της ρυθμίσεις ) συνήθως οι φωτογραφίες βγαίνουν καλές η να το πω καλύτερα, ευρέως αποδεκτές! Πάρα πολλές φωτογραφικές μηχανές, ακόμη και πολύ φθηνές, δίνουν την δυνατότητα στον κάτοχο της φωτογραφικής μηχανής να κάνει τις ρυθμίσεις που χρειάζονται. Αυτή η κατάσταση λέγεται manual ή χειροκίνητη επιλογή. Ενώ η φωτογραφική μηχανή στο AUTO βγάζει συνήθως καλές φωτογραφίες, υπάρχουν περιστάσεις που ο φωτογράφος δεν θέλει να πάρει μια εικόνα όπως την αποτυπώνει η φωτογραφική μηχανή του… αλλά όπως την φαντάζεται αυτός! Μέσα από την ρύθμιση κάθε παραμέτρου ξεχωριστά, δηλαδή χειροκίνητα μπορεί να γίνει μια αρχή ( δεν είναι τόσο απλό ) ώστε να φτάσει κάποιος σε ένα αποτέλεσμα, διαφορετικό από… το αυτόματο που όλοι λίγο πολύ μπορούν να πετύχουν πατώντας απλά το κουμπί της φωτογραφικής μηχανής.
Στο παρών άρθρο δεν υπάρχουν φωτογραφίες και εικόνες με παραδείγματα. Μπορείτε να διαβάσετε την θεωρία. Θα κολουθήσουν άρθρα με φωτογραφίες-παραδείγματα δείχνοντας το αποτέλεσμα φωτογράφησης του ίδιου κάδρου με διαφορετικές ρυθμίσεις.
Στην λήψη φωτογραφιών υπάρχει το λεγόμενο τρίγωνο παραμέτρων, τρεις δηλαδή επιμέρους ρυθμίσεις οι οποίες σε συνδυασμό πετυχαίνουν το τελικό αποτέλεσμα. Είναι το τρίγωνο της «έκθεσης» της φωτογραφίας στο φως. Αυτές οι τρεις ρυθμίσεις έχουν όνομα και διεθνώς έχουμε τα : ISO ( ευαισθησία ), Shutter Speed ( ταχύτητα κλείστρου ) και Aperture ( μέγεθος οπής στο κλείστρο ). Στο εξής θα αναφέρομαι με τις λέξεις ISO, APERTURE, SHUTTER SPEED στα παραπάνω και με κεφαλαία ώστε να… αποτυπωθεί καλύτερα στο μυαλό σας το κάθε ένα. Επίσης χρησιμοποιώ τις Αγγλικές λέξεις αφού με αυτές μπορείτε να βρείτε στο internet εκατοντάδες ποιοτικά μαθήματα – παραδείγματα ( tutorials ) για το κάθε ένα ξεχωριστά. Η σημασία τους είναι καθολική και δεν επηρεάζεται από την μάρκα της φωτογραφικής μηχανής. Πιστεύω πως το παρών άρθρο μπορεί να βοηθήσει κάποιον όχι στο να γίνει «φωτογράφος» αλλά στο να έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον και πρωτοτυπία οι φωτογραφίες του ( ως απλός και ταπεινός κάτοχος μιας ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής ). Πάμε για την πρώτη γνωριμία.
Το ISO λοιπόν αντιπροσωπεύει την ευαισθησία της φωτογραφικής μηχανής στο φως που υπάρχει στο «κάδρο». Μετράται με έναν αριθμό ο οποίος όσο πιο μικρός είναι, τόσο πιο μικρή ευαισθησία δηλώνει και το αντίστροφο. Με απλά λόγια αν όλες οι ρυθμίσεις της μηχανής παραμένουν σταθερές και βγάλουμε δύο φωτογραφίες με τιμές ISO 100 και 800 για παράδειγμα, η δεύτερη θα είναι πιο φωτεινή. Μπορεί να σκεφτεί κάποιος πως έτσι θα αυξήσει την φωτεινότητα σε σκοτεινά περιβάλλοντα ή να κάνει χίλιες δύο άλλες σκέψεις. Αυτό δεν έρχεται όμως χωρίς κόστος αφού η υψηλή ευαισθησία φέρνει μαζί της και υψηλό «θόρυβο» στην φωτογραφία, αλλοιώσεις δηλαδή που υποβαθμίζουν την ποιότητα της εικόνας.
Το SHUTTER SPEED σημαίνει με πολύ απλά λόγια, την ταχύτητα με την οποία ανοιγοκλείνει το κλείστρο της φωτογραφικής μηχανής. Αν το σκεφτούμε από άλλη οπτική γωνία αντιπροσωπεύει την διάρκεια που το φως έχει την ευκαιρία να αποτυπώσει την εικόνα στον αισθητήρα ( sensor ) της φωτογραφικής μηχανής. Η ταχύτητα του κλείστρου μετριέται σε δευτερόλεπτα ενώ στην πράξη τα κλάσματα του δευτερολέπτου είναι αυτά που χρειάζονται συνήθως. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν μπορούμε να τραβήξουμε και μια φωτογραφία για πολλά δευτερόλεπτα, ακόμη και λεπτά αν το θέλουμε. Εξάλλου αυτός δεν είναι ο σκοπός του συγκεκριμένου άρθρου ? Να κάνουμε πράγματα, όχι συνηθισμένα και αυτόματα. Παραδείγματα τιμών είναι τα 1/15, 1/30, 1/400, 1/2000 ή 1δ, 2δ και 15δ. Αν θέλεις να το κατανοήσεις καλύτερα, σκέψου πως το βράδυ που δεν υπάρχει πολύ φως και θες να φωτογραφήσεις μια όμορφη πόλη από ψηλά, θα αυξήσεις το SHUTTER SPEED σε μερικά δευτερόλεπτα… και θα αφήσεις την μηχανή να ρουφήξει όσες πληροφορίες μπορεί! Από την άλλη πλευρά αν θέλεις να φωτογραφήσεις έναν αθλητή ή ένα αυτοκίνητο που τρέχει, θα πρέπει να ελαττώσεις την ταχύτητα του κλείστρου τόσο πολύ, ώστε μόνο μια στιγμή να αποτυπωθεί, για παράδειγμα 1/1000δ αν το αντικείμενο κινείται γρήγορα.
Το APERTURE στην ουσία μπορείτε να το φανταστείτε ( και έτσι είναι ) ως μια μικρή τρυπούλα ( οπή ) στον φακό της φωτογραφικής μηχανής. Όσο πιο μικρή είναι η τρυπούλα τόσο λιγότερο φως περνά στον αισθητήρα. Στην πράξη το APERTURE επηρεάζει το βάθος του πεδίου, δηλαδή τον τρόπο που γίνεται ο εστίαση μέσα στη φωτογραφία. Όλοι έχουν προσέξει για παράδειγμα πως τα πορτραίτα απεικονίζουν καθαρά τα πρόσωπα των ανθρώπων και ότι είναι πίσω από αυτούς θολώνει με έναν ωραίο και μυστηριώδη τρόπο. Από την άλλη πλευρά σε μια φωτογραφία που ως σκοπό έχει να απεικονίσει με μεγάλη λεπτομέρεια ένα φυσικό τοπίο η εστίαση θα πρέπει να υπάρχει σε όλο το φάσμα και όχι μόνο σε ένα σημείο της φωτογραφίας. Πρακτικά όταν η τρυπούλα αυτή, το APERTURE είναι πολύ μικρή, τότε το βάθος του πεδίου είναι μεγάλο και το αντίστροφο. Το APERTURE μετριέται και συμβολίζεται με το γράμμα f και το συναντούμε ως αναλογία του τύπου f/2.0, f/4.0, f/8.0 κτλ. Αυτό που πρέπει να προσέξει κάποιος στην ερμηνεία των αριθμών είναι πως πρόκειται για αντιστρόφως ανάλογα νούμερα. Δηλαδή το f/8.0 αντιπροσωπεύει μικρότερη τρυπούλα ( APERTURE ) σε σχέση με το f/2.0.
Η κατανόηση των παραπάνω εννοιών πέρα από σχετικά εύκολη, είναι απολύτως απαραίτητη στον επίδοξο φωτογράφο. Στην πράξη όμως η καλή φωτογραφία δεν είναι αυτονόητο ότι θα έρθει έτσι απλά. Οι τρεις αυτές παράμετροι της αλληλεπίδρασης της φωτογραφικής μηχανής με το φως, έχουν έναν ειδικό τρόπο που επηρεάζουν η μία την άλλη και φυσικά την φωτογραφία μας! Καλό είναι να δούμε τι γίνεται μέσα στην φωτογραφική μηχανή όταν εμείς απλά πατάμε… ένα κουμπί! Όταν στρέφουμε την φωτογραφική μηχανή προς ένα θέμα – κάδρο, η εικόνα «μπαίνει» μέσα στον αισθητήρα της μηχανής ταξιδεύοντας με το φως. Αν υπάρχει πολύ φως στο σημείο, τότε πολύ φως μπαίνει και στην μηχανή ενώ αν υπάρχει ελλιπής φωτισμός τότε λίγο είναι και το φως που καταλήγει στον αισθητήρα, δυσκολεύοντας το έργο μας! Αυτό εξάλλου είναι ευρέως γνωστό, στην φύση οι φωτογραφίες με φυσικό φωτισμό αποδίδονται καλύτερα σε σχέση με αυτές που τραβάμε μέσα στο σπίτι. Όταν το φως μπαίνει στον φακό, περνά μέσα από διάφορα γυάλινα εξαρτήματα για να καταλήξει να περάσει τελικά και μέσα από το APERTURE, την μικρή τρυπούλα και στην συνέχεια από το κλείστρο ( SHUTTER ) που μπορούμε να το φανταστούμε ένα παντζούρι που είναι πάντα κλειστό και ανοίγει μόνο όταν και όσο θέλουμε ( SHUTTER SPEED ) για να αποτυπωθεί η φωτογραφία.